Wrocław 22. 08. 2005

„Pragniemy, by dzieci lepsze od nas były”
Janusz Korczak

Założenia programowe
Wrocławskiego Stowarzyszenia Wychowawców

1. Integralność procesu wychowania.

W procesie wychowawczym bierzemy pod uwagę wszystkie aspekty rozwoju młodego człowieka. Wychowanie powinno być procesem wszechstronnym, a jednocześnie komplementarnym. Kształtowanie to adekwatnie do wieku i etapu psychofizycznego, powinno odnosić się do rozwoju: duchowego (religijnego), fizycznego (sport), przyrodniczego (ekologia, przyjazny stosunek do przyrody), obywatelskiego (wiedza historyczna, świadomość obywatelska, aktywność społeczna), intelektualnego (etyka, filozofia), technicznego (technologia), emocjonalnego (budowanie relacji z innymi osobami, nawiązywanie przyjaźni), rodzinnego (przygotowanie do życia małżeńskiego, edukacja seksualna, wybór powołania), gospodarczego (ekonomia, reguły rynku pracy) wyrobienia charakteru, itp. Każdy z powyższych kierunków jest równie ważny i powinien być rozwijany. To całościowe podejście do procesu wychowawczego powinno uzupełnić ograniczenia edukacji szkolnej czy rodzinnej.

 

2. Praca w małych grupach rówieśniczych.

Małe grupy, na czele których stoi wódz (starszy, bardziej doświadczony lub naturalny przywódca) sprzyjają rozwijaniu naturalnych zdolności i umiejętności, wzmacniają i wymuszają interakcje. Są środowiskiem wychowawczym w którym wszyscy nawzajem wychowują się, nawiązuje się rywalizacja i współpraca. W przypadku wystąpienia zagrożeń interakcji lub dla stymulacji procesów grupowych istnieje potrzeba niewielkiej interwencji w ten układ osoby (dorosłej) z „zewnątrz”.

 

3. Wychowanie poprzez przykład osobisty wychowawcy.

Świadectwo oraz autentyczność wychowawcy jest fundamentem wychowania. Aby wychowywać trzeba być świadomym potrzeby wychowania własnego. Wychowawca nie może oczekiwać od wychowanków zachowań i postaw innych niż te, które prezentuje sam. Zgodność słów i czynów przesądza o wiarygodności wychowawcy i skuteczności jego oddziaływania. W ujęciu maksymalistycznym wychowawca więcej powinien wymagać od siebie samego niż od swoich wychowanków.

 

4. Wychowanie dialogiczne.

Wychowanek oraz wychowawca nawiązują dialog i w tym dialogu rozwiązują zaistniałe problemy, podążają wspólną drogą wychowania. Dialog wymaga od obu stron pewnego wysiłku nawiązania wzajemnego kontaktu, zmusza do „zauważania” siebie nawzajem. Dwoma podstawowymi warunkami zaistnienia dialogu jest dobrowolność (wolność w wyborze) i dobra wola (zaufanie) osób które chcą się porozumieć. Dialogu nie można „wymusić”. Konsekwencją postawy dialogu jest zawsze wzięcie pod uwagę kontekstu sytuacji wychowawczej oraz szukanie płaszczyzny porozumienia, kompromisu. Wychowanie takie nie staje się dwubiegunowe - a przy tym jednokierunkowe (monologiczne) jak w przypadku tradycyjnych form komunikacji (gdzie mamy do czynienia z biernym wychowankiem który słucha, uczy się, odpowiada, a z drugiej strony z czynnym wychowawcą który mówi, naucza, pyta). Dzięki postawie dialogicznej wychowanie staje się bardziej wspólną przygodą i działaniem wspólnotowym, układem dwóch równorzędnych osób.

 

5. Wychowanie poprzez zabawę, grę, sport.

Najlepszym sposobem przekazywania postaw, wiedzy, umiejętności dla dziecka jest forma zabawy (najlepiej na świeżym powietrzu). To ona zmusza do refleksji, szukania analogii, wyciągania wniosków, zachowań społecznych. Poprzez zabawę dziecko uczy się reguł i ich szanowania, nabywa doświadczanie, sprowadza w działaniu to co już wie, wykorzystuje aktywność, pozwala poznać swoje ograniczenia, a z drugiej strony rozwija i kształtuje swoją wyobraźnię.

 

6. Wsparcie rodziny jako jedynej realnej władzy w wychowaniu.

W rodzinie zachodzą pierwsze i podstawowe procesy społeczne. Nic nie może jej zastąpić, natomiast należy ją wspierać oraz uzupełniać jaj braki i dysfunkcje. Rodzina ma pierwszeństwo w wychowaniu. Znajomość kontekstu rodzinnego (domowego) jest warunkiem skuteczności w wychowaniu.

 

7. Wartości obecne w wychowaniu.

W wychowaniu muszą być obecne wartości, które ukierunkowują cały proces wychowawczy. Szczególnie cenna jest wartość chrześcijaństwa: odwołanie do Boga, postawa służby, postawa miłości, wartość cierpienia, przebaczenie, powołanie itp. Wartości te powinny stać się kryterium oceny stawianych celów, realizowanych przedsięwzięć czy stosowanych metod.

 

8. Wychowanie do samowychowania.

Praca nad własnym rozwojem nie kończy się wraz z edukacją (szkolną, rodzinną) i nie ogranicza się tylko do wpływu na wychowanka innej osoby. Jest to proces ciągły - nieustające zmierzanie do doskonałości, ciągłe podnoszenie własnych kwalifikacji, wiedzy i umiejętności, pogłębianie duchowości, rozwijanie zainteresowań oraz hobby, szukanie wzorów i inspiracji.

 

9. Zachęta do działania.

Wychowanie powinno zawsze wydawać konkretne owoce, przynieść jakiś konstruktywny efekt w otoczeniu wychowanka oraz u samego wychowanka (w postaci zaangażowania społecznego, wykorzystania posiadanych (nabytych) umiejętności, wiedzy, wartości) dla dobra drugiego człowieka. Taka służebna postawa będzie ostateczną weryfikacją całego procesu wychowawczego, jego skuteczności i efektywności, a także jakości.

 

10. Wychowanie do bycia wodzem.

Lider, wódz jest osobą świadomą, zaangażowaną, pionierem zmian, tym który daje świadectwo o ideach i wartościach wykraczających poza codzienność. Naturalne role grupowe pozwalają formować i rozwijać cechy przywódcze. Szczególnie ważna jest praca z dziećmi, które przejawiają cechy wodzowskie. Warto dać im możliwość skuteczniejszego kształtowania swojego otoczenia i realnego oddziaływania na pozostałych członków grupy. Cały proces wychowania staje się przez to skuteczniejszy a wychowankowie są lepiej przygotowani do ról społecznych i możliwości budowania nowej jakości w społeczeństwie.